Deneyim Odaklı Öğrenin
İnsanın kendini geliştirmesine olanak sunmasının yanı sıra toplumsal gelişim açısından da bir gereklilik olan eleştirel düşünme, önemi dolayısıyla hem bireysel hem de toplumsal olarak üzerinde yoğun biçimde durulan konuların başında gelir. Ağırlıkla eğitim sisteminin geliştirilmesi kapsamında karşımıza çıkan eleştirel düşünmenin girişimciler açısından da önemi büyüktür. Peki, eleştirel düşünme nedir, nasıl öğrenilir?
İngilizcesi “critical thinking” olan “eleştirel düşünme”, herhangi bir şeyin hem iyi hem de kötü yanlarıyla değerlendirilmesini, yargılanmasını ve farkının ayırt edilmesini sağlayan düşünme biçimini ifade eder. Sokrates zamanından beri hayatımızda olan bu kavram, iki ayrı bilim dalı tarafından, felsefe ile psikoloji, mercek altına alındığından farklı tanımlamalarla açıklanmaya çalışılmaktadır.
Yenilikçi kurumlarda gerçekleştirmiş olduğumuz Eleştirel Düşünme, Yaratıcı Düşünce ve İnovatif Zihniyet workshoplarımıza ekipleriniz ile katılın, kurumunuzu Geleceğe Hazır Çalışan Programımıza dahil edelim.
Eleştirel düşünme, genel olarak derinlemesine düşünmeyi ifade etmekle birlikte çoklu zekâyı kullanan, problem bulup çözen, aktif öğrenmeye dayalı, rasyonel ve mantıklı, yöntemi olan, yaratıcı bir düşünme biçimidir. Öte yandan eleştirel düşünmeyi, mantık ve sezgiye dayalı düşünerek estetik ürün üretmeyi sağlayan yaratıcı düşünmeden ayıran kimi beceriler bulunur. Bunlar arasında öne çıkanlar; problemleri tanıma ve ifadeleri çözümleme becerisi, çözüm noktasında uygun araçlar bulma becerisi, önermeler arasında mantıklı ilişki kurma becerisi, sağlam sonuçlara ulaşarak genelleme yapabilme becerisi ile bunları sınayabilme becerisi, dile hâkim olma becerisi, ortaya konmamış düşüncelerin ya da ön yargıların ayırdına varma becerisi, kanıtları değerlendirme becerisi ve düşüncelerin farklı yollarla ifade edilişlerini keşfedebilme becerisidir.
Eleştirel düşüncenin ne olduğunu, ne olmadığına bakarak da ortaya koymak mümkündür. Öncelikle eleştirel düşünce, hata ya da kusur bulmaya odaklanan negatif içerikli bir düşünme biçimi değildir. Eleştirel düşüncenin merkezinde taraflılık ile ön yargı bulunmaz. Kanıtların beklentiye ters düşmesi durumunda görmezden gelinmesi de eleştirel düşünme ile taban tabana zıt bir eylemdir. Duyguları yok sayan değil, alelade kararlar alınmasını engelleyen eleştirel düşünmede ayrıca, standart düşünme kalıplarının varlığından bahsedilmesi söz konusu değildir.
Eleştirel düşünmeyi öğrenmek için öncelikle bilgisizlik, hafıza yanıltmaları, ön yargı, stres ya da aşırı yorgunluk, seçici düşünme vb. engellerden kaçınılmalı, nesnel gerçekliğe odaklanılmalıdır. Ayrıca, bilgi, beceri ve tutum, eleştirel düşünmenin temel unsurları olarak ifade edilir ve eleştirel düşünebilmek için bu becerileri bilip kullanabilmek, düşünme önündeki mânileri görüp onlardan kaçınmak ve eleştirel düşünmeyi benimsemek gerekir.
Eleştirel düşünmeye ket vuranların ve eleştirel düşünme becerilerinin bilinmesi ise eleştirel düşünebilmek için yeterli değildir. Kişi, eleştirel düşünmeye karşı istekli olmalı, bu yönde eğilim gösterip tutum sergilemelidir. Öğrenilebilir özellikte olan eleştirel düşünme konusunda yeterli istekte bulunup bu yönde gelişim tutumu sergileyenler, ayrıca pratik de yapmak zorundadır.
Düşünme öğreniminin bileşenleri; bilişsel süreçlerin öğrenimi, düşünme bilincine sahip olma ve epistemik biliştir. Sırasıyla bu bileşenlere değinecek olursak bilişsel süreçlerin öğrenimi bileşeni; düşünce, bellek, öğrenme vb. bilişsel süreçlerin öğrenildiği bileşendir. Düşünce bilincine sahip olma bileşeni; düşünmeye ait bileşenlerin etkili olarak kullanılmasının yolunu açan düşünme tartışmalarını içerir. Bu bileşende düşünceler ortaya çıkarılarak karşılaştırılır. Epistemin biliş bileşeninde ise sanattan tarihe, teknolojiden tıbba farklı alanlarda dünyaya yön veren bireylerin düşünme biçimlerini analiz etmek için tartışma ortamı yaratılır.
Tüm bunlardan hariç eleştirel düşünmeyi öğrenmek için kişi iyi bir dinleyici ve okuryazar olmalı, sanatla ilgilenmeli, kullanmakta olduğu kavramların tam olarak ne anlama geldiğini öğrenmeli, alışılagelmişin dışında sorular sormayı âdet hâline getirmeli, yazı yazmalı ve empati kurma yetisini geliştirmelidir.
