Deneyim Odaklı Öğrenin
İnsanın yaşamı ile gelişiminin temelinde bulunan yaratıcılık, bir düşünme biçimidir. Olay ya da durumlara alışılagelmişin dışında bir bakış açısıyla yaklaşmayı ve problemleri bilinenden farklı yollarla çözmeyi mümkün hâle getiren yaratıcı düşünme, sadece belirli özelliklere haiz bireylere özgü olmayıp uygun bir teknik kullanan herkeste bir yetenek hâline gelebilir. İş bu tekniklerden öne çıkanlar, bu yazımızın konusu.
Yenilikçi kurumlarda gerçekleştirmiş olduğumuz Yaratıcı Düşünce ve İnovatif Zihniyet workshoplarımıza ekipleriniz ile katılın, kurumunuzu Geleceğe Hazır Çalışan Programımıza dahil edelim.
En genel tanımıyla beyin fırtınası, bir grup insanın bir araya gelerek herhangi bir konuda karar vermek, mevcut ya da muhtemel bir probleme çözüm bulmak ve/veya yeni düşünce ile fikirler üretmek için kullandığı bir yaratıcı düşünme tekniğidir. Beyin fırtınası tekniğiyle hayal güçlerini zorlayan bireylerin hepsi eşit söz hakkına sahiptir ve ürettikleri hiçbir fikir değersiz sayılamaz, diğer grup üyelerince olumsuz minvalde eleştirilemez.
Beyin fırtınası tekniğinin layıkıyla uygulanabilmesi için ekibin bolca zaman ayırması ve ortaya atılan ilk iyi fikri son fikir olarak değerlendirmeden sürekli üretmeye odaklanması gerekir. Beyin fırtınaları oturumlarında ortaya çıkan fikirlerden en parlak olanı, yapılacak toplu oylama/değerlendirme ardından belirlenir.
Yönlendirilmiş beyin fırtınası tekniği olan SCAMPER’ın açılımı, Yer Değiştirme (Substitude); Birleştirme (Combine); Uyarlama (Adapt); Değiştirme, Küçültme, Büyütme (Modify, Minify, Magnify); Farklı Amaçlarla Kullanma (Put To Other Uses); Yok Etme, Çıkarma (Eliminate); Tersine Çevirme/Yeniden Düzenlemedir (Reverse, Rearrange). SCAMPER tekniği, Alex Osborne tarafından 1953 yılında belirlenmiş olup 18 yıl sonra Bob Eberle tarafından eğitim çağındaki çocukların yaratıcılığını ortaya çıkarmak ve sezgilerini kuvvetlendirmek adına geliştirilmiştir.
Yaratıcı düşünme tekniklerinden biri olan SCAMPER’da, kişilere tekniğin adını oluşturan basamaklarla ilgili sorular sorulur -ki bu sırayla ilerleme yöntemi, SCAMPER’ı klasik beyin fırtınası tekniğinden ayırır- ve cevap verici konumundaki bireylerin bir fikri ve/ya nesneyi değiştirmesi beklenir. Bir beyin fırtınası tekniği olması dolayısıyla SCAMPER kapsamında üretilen her fikir, eş değere sahiptir.
Nitelik listeleme, mevcut bir ürünün parçalarını değiştirerek yeni bir ürün üretmek için kullanılan bir yaratıcı düşünme tekniğidir. Robert Crawfort tarafından 20. yüzyılın 2. yarısında geliştirilen teknikle bireyler çok yönlü düşünmeye, parça ile bütün ilişkisi kurmaya sevk edilir.
Teknik kapsamında öncelikle bir ürünün nitelikleri listelenir, ardından tek tek incelenerek bu niteliklerin ne şekilde değiştirilebileceği sorgulanır. Sadece değiştirmeye değil aynı zamanda ilgili ürünü geliştirecek yeni niteliklere de odaklanılır (ek nitelik kazandırma). Ortaya çıkan düşünceler ya tercih edilerek ya da rastlantısal olarak uygulamaya alınır ve ortaya yeni niteliklere haiz ürün çıkar.
Morfolojik sentez; bir ürünün, problem veya durumun, edinilmiş olan bilgilerin yeni bilgilerle olağan dışı harmanlanarak özgün bir biçimde ortaya koyulması için kullanılan bir yaratıcı düşüme tekniğidir. Nitelikli listeme tekniğinin aksine bu teknikte ürünün niteliğine değil, ögelerine odaklanılır.
Harmanlanan ögelerin kendi özelliklerini kaybederek birleştirilmesiyle yenilikleri beraberinde getiren tekniğin uygulanabilmesi için en az iki nesne gerekir. Morfolojik sentez kapsamında ilk olarak ürün, durum veya problem belirlenir. Daha sonra nesneler, fikirler ve araçlar tespit edilir, ögeler belirlenerek seçimler yapılır ve seçilen ögeler bir araya getirilir. Bu kombinasyonla ortaya özgün üretimler çıkar.
Sinektik, birbiriyle alakası olmayan parçaların sistematik bir biçimde bir araya getirilmesi tekniğidir. Gordon’un geliştirdiği bu yaratıcı düşünme tekniği, metaforlar ve analojiler yoluyla yapılır. Sırasıyla değinecek olursak metafor, herhangi bir şeyin, kendisiyle bağdaşmayan bir söz veya görsel sembollerle ifade edilmesidir. Analoji, genel görünüş itibarıyla benzer olmayan şeylerin birbirlerine benzeyen yanlarını çıkarım yaparak bulmaktır. Her iki yol da özellikle bilinmezlerin tanımlanabilmesine ve bu tanım çerçevesinde yeni fikirler ve yaratıcı çözüm önerileri sunulmasına olanak sağlar.
Altı şapka düşünme, herhangi bir durum ya da problem karşısında farklı bakış açıları geliştirmek için kullanılan bir yaratıcı düşünme tekniğidir. Tekniğe adını veren şapkaların her biri farklı renkte olup farklı düşünceleri temsil eder. Bireyler taktıkları şapkaların sahip olduğu ruha uygun düşünmeye çalışır. Tekniğin öne çıkan en önemli özelliklerinden biri karmaşık durumları sadeleştirmeye olanak sunmasıdır.
