Teknoloji, kimi zaman hızını artırıp kimi zaman yavaşlatarak da olsa gelişimini durmaksızın sürdürüyor. Bu gelişim karşısındaysa bireyler, teknolojiye de teknolojinin toplumla kurduğu ilişkiye de kayıtsız kalamıyor: Teknolojinin önemini kavrayıp onu kullanmaya başlıyor ve bir süre sonra ilgili sorunları algılayıp çözüme kavuşturacak yeterliliğe ulaşıyor. Kişi, tüm bu süreçlerden geçerek nihayetinde teknoloji okuryazarı oluyor. Bilgi ve becerilerin harmanlanmasıyla ortaya çıkan teknoloji okuryazarlığı, teknolojiden tam anlamıyla yararlanılmasına, bununla birlikte, ortaya çıkan tuzakların farkında olup onlardan sakınılmasına olanak sunuyor. Teknoloji okuryazarının bilmesi gerekenler ise toplumdan topluma, çağdan çağa değişebiliyor.
PEKİ, EĞİTİM HAYATINDAN İŞ HAYATINA DEĞİN SÜREKLİ KARŞIMIZA ÇIKAN TEKNOLOJİ OKURYAZARLIĞI NEDEN GEREKLİ?
Teknolojiyi salt bilgisayar, internet veya TV’den ibaret görmek büyük bir yanılsama. Algımızın sadece belli başlı teknolojiler üzerinde toplanmış olması, toplumun büyük bir çoğunluğunun teknoloji okuryazarı olmadığının en önemli göstergelerinden biri. Hâlbuki teknoloji, günlük yaşamımızın her alanında ve bu doğrultuda “teknolojiyi kullanabilir yeterlilikte olmak” gerekiyor ki hem ferdi hem toplumsal refaha ulaşılabilsin. Teknoloji okuryazarı, teknolojinin ne olduğunu ve nasıl ortaya çıktığını, bunlarla birlikte, toplumla karşılıklı olarak birbirini nasıl etkilediğini bilir. Çeşitli kaynaklardan ulaştığı teknoloji haberlerine ilgi duyar, o bilgiyi özümseyerek davranışlarına yansıtır.
Teknolojiyi layıkıyla kullanabilme, teknoloji okuryazarlığının sadece bir parçasıdır. Bu yetkinliğin sürekliliğinden bahsetmek için teknolojilerin detaylı olarak bilinmesi, teknolojiye uyum sağlayıp onunla başa çıkılabilmesi, sorunlara inovatif çözümler sunulması da gerekiyor. Tüm bunlarla birlikte teknolojinin yaşama katkısı mantıklı çerçevede değerlendiriliyor da olmalıdır.
Bugün, ileri seviye bir mesleki eğitim alınmış olmasını şart koşmayan pozisyonlar için dahi teknoloji okuryazarı olmak gerekiyor. Yani, orta seviye olarak değerlendirilebilecek işlerde de teknoloji okuryazarlığı aranan nitelikler arasında öne çıkıyor. Öte yandan çağın gerekliliklerinin yanı sıra yaşanan pandemiyle birlikte dijitalleşme hızı bir hayli katlanmış durumda. Artık, şirketler teknolojiye daha çok yatırım yapıyor ve teknoloji okuryazarı olanları bünyelerine katmayı eskisinden daha da çok önemsiyor. Özetle denilebilir ki adaylar arasından sıyrılabilmek için gerekli 21. yüzyıl yetkinlikleri arasında teknoloji okuryazarlığı ilk sıralarda yer alıyor.
Teknolojinin dününü, bugününü bilip geleceğiyle ilgili ön görülerde bulunmak, ondan layıkıyla yararlanmak, toplumun ilerleyişine katkıda bulunmak için de bir zaruret. Diğer bir deyişle, teknoloji okuryazarlığı, kişilerin hayatın her alanında bilinçli kararlar alarak sadece kendilerinin değil, içinde bulundukları toplumların da gelişimini sağlamasına katkıda bulunuyor.
Bilgiyi bulmada, oluşturmada ve aktarmada teknolojiden etkili ve sorumlu bir şekilde yararlanma becerisi olarak tanımlanabilecek teknoloji okuryazarlığıyla erken yaşlarda tanışmış olmanın önemi büyük. Henüz iş yaşamıyla tanışmamış ancak iş dünyasının başarılı, rekabetçi üyelerinden biri olmak isteyen tüm öğrencilerin teknolojiye dair bu bilgi ve becerilere sahip olması gerekiyor. Tabii bu yönünü geliştirmeden çalışma hayatına atılmış olanlar için de, çalışma hayatında yer almasa da bireysel başarısını önemseyenler için de geç değil. Nitelikli teknoloji okuryazarlığı eğitimleri alarak eksikliğin giderilmesi mümkün.
TEKNOLOJİ OKURYAZARLIĞININ STANDARTLARI
Aldığı eğitimlerle teknoloji okuryazarı olan bireyden beklenen kimi standartlar var ki bu standartlar teknoloji okuryazarlığın neden gerekli olduğunu da açıklar nitelikte. ITEA (International Technology Education Association) tarafından yayınlanan Standards for Technological Literacy Content for the Study of Technology’de belirtilen teknoloji okuryazarlığının standartları şunlar:
-Teknolojinin özellikleri ve kapsamı hakkında,
-Teknolojinin temel kavramları hakkında,
-Teknolojilerin kendi aralarındaki ilişkiler ve diğer çalışma alanlarıyla bağlantıları hakkında,
-Teknolojinin kültürel, sosyal, ekonomik ve politik etkileri hakkında,
-Teknolojinin çevre üzerindeki etkisi hakkında,
-Teknolojinin geliştirilmesi ve kullanılmasındaki toplumun rolü hakkında,
-Teknolojinin tarih üzerindeki etkisi hakkında,
-Tasarımın niteliklerine ilişkin,
Mühendislik tasarımına ilişkin,
-Sorun giderme; araştırma ve geliştirme; icat, inovasyon ve problem çözmede deney yapmanın rolüne ilişkin, anlayış gelişir.
-Tasarım sürecini uygulama becerileri,
-Teknolojik ürün ve sistemleri kullanma ile sürdürme becerileri,
-Ürünler ile sistemlerin etkisini değerlendirme becerileri,
gelişir.
-Tıbbi teknolojiler,
-Tarımsal ve ilgili biyoteknolojiler,
-Enerji ve güç teknolojileri,
-Bilgi ve iletişim teknolojileri,
-Ulaştırma teknolojileri,
-Üretim teknolojileri,
-Yapım teknolojileri
hakkında anlayış gelişir ve bunlar kullanılabilir.
